Thân thế Tần Tử Anh

Các thân thế của Tử Anh
Tần Trang Tương Vương
281–247 TCN
Tần Thuỷ Hoàng
259–210 TCN
Thành Kiểu
256-239 TCN
Tử Anh (#3)
m. 206 TCN
Phù Tô
m. 210 TCN
Tử Anh (#2)
m. 206 TCN
Tần Nhị Thế
230–207 TCN
Tử Anh (#4)
m. 206 TCN
Tử Anh (#1)
m. 206 TCN

Sử ký của Tư Mã Thiên trong 3 thiên ghi chép khác nhau về thân thế của Tần Tử Anh, chia thành 4 thuyết:

  • Thuyết thứ nhất: Tần Thủy Hoàng bản kỷ ghi: ông là "con người anh của Tần Nhị Thế", tức là cháu gọi Tần Nhị Thế bằng chú. Nhan Sư Cổ (顏師古) chú trong Hán thư người anh đó là Phù Tô.

    二世三年,赵高杀二世后,立二世之兄子公子婴为秦王。
    Nhị Thế năm thứ ba, Triệu Cao sau khi giết Nhị Thế, lập huynh tử của Nhị Thế là Công tử Anh làm Tần vương.

  • Thuyết thứ hai: Lục quốc niên biểu ghi: ông là "anh của Tần Nhị Thế".

    三赵高反,二世自杀,高立二世兄子婴。
    [Nhị Thế] năm thứ ba [Triệu] Cao phản, Nhị Thế tự sát, [Triệu] Cao lập Nhị Thế huynh Tử Anh.

  • Thuyết thứ ba: Lý Tư liệt truyện ghi: ông là "người em của Thủy Hoàng", tức là chú của Tần Nhị Thế.

    叙述赵高杀二世后,引皇帝玺自佩,有篡位的意图,左右百官都不跟从,于是高自知天弗与,群臣弗许,乃召始皇弟,授之玺。子婴即位,患之,乃称疾不听事,与宦者韩谈及其子谋杀高。
    Kể rằng sau khi Triệu Cao giết Nhị Thế, lấy bội tỷ của hoàng đế, có ý đồ soán vị, bá quan tả hữu đều không theo, thế là [Triệu] Cao tự biết không thuận lòng trời, không vừa ý quần thần, bèn triệu Thủy Hoàng đệ, trao [bội] tỷ. Tử Anh đăng cơ, không vừa ý, bèn cùng hoạn [quan] Hàn Đàm lập mưu giết [Triệu] Cao.

  • Thuyết thứ tư: Lý Tư liệt truyện, tập giải của [Từ Quảng; 徐廣], ghi: ông là "con người em của Thuỷ Hoàng", tức là cháu gọi Tần Thuỷ Hoàng bằng bác.

    乃召始皇弟子婴,授之玺。
    …bèn triệu Thuỷ Hoàng đệ tử Anh, trao [bội] tỷ.

Thuyết #1 và #2 có thể là cùng một thuyết nhưng bị hiểu thành 2 cách khác nhau. Tương tự với thuyết #3 và #4.

Anh trai hoặc con trai của anh trai Tần Nhị Thế

Người được lập làm Tần vương theo Lục quốc niên biểu có thể là "Nhị Thế — huynh tử — Anh," ("Anh," [huynh tử; 兄子, "con trai của anh trai (cháu gọi chú)"] của Nhị Thế) hoặc "Nhị Thế — huynh — Tử Anh" ("Tử Anh," huynh [anh] của Nhị Thế.)

Các thiên trên đều thống nhất ghi thêm một tình tiết khác: Tử Anh khi mưu giết Triệu Cao có "bàn mưu với hai người con". Hai người con của Tử Anh đủ lớn để bàn đại sự (vào thời Tần là khoảng 17 tuổi); trong khi Tần Thủy Hoàng - cụ nội của họ theo Tần Thuỷ Hoàng bản kỷ - nếu còn sống đến thời điểm đó (207 TCN) thì mới 52 tuổi. Điều này khó xảy ra trên thực tế. Thêm vào đó, Tần Nhị Thế sau khi đăng cơ đã lùng giết các anh chị em của mình, việc để sót một vị Nhị Thế huynh là Tử Anh có phần không hợp lý.

Do vậy, trong ba thuyết lấy trực tiếp từ Sử Ký, thuyết Tử Anh là em trai của Tần Thuỷ Hoàng - người vốn có rất ít khả năng tranh giành đế vị - có vẻ hợp lý nhất.

Em trai hoặc con trai của em trai Tần Thuỷ Hoàng

Ngoài ra, nhà sử học Trung Quốc hiện đại Lý Khai Nguyên (李開元) trong bài viết của mình (có tham khảo nhà sử học [Mã Phi Bách; 马非百]) cho rằng Tử Anh cũng có thể là con của Công tử Thành Kiểu (mất 239 TCN), em trai Tần Thuỷ Hoàng, do Thành Kiểu sau khi đến sống ở nước Triệu có một đứa con trai, tên thuở nhỏ là Anh (婴), sau trưởng thành sống tại nước Tần. Vị công tôn "Anh" này tuy là anh họ của Tần Nhị Thế nhưng không nằm trong danh sách đối thủ trực tiếp tranh giành hoàng vị (bản thân Nhị Thế có khoảng 50 anh chị em), do vậy được bảo toàn tánh mạng.

Lý Khai Nguyên cho rằng Tần Thuỷ Hoàng vốn chỉ có ba em trai: một em trai cùng cha là Thành Kiểu và hai em trai cùng mẹ do Triệu Cơ tư thông với Lao Ái sinh ra.

Với cùng cách suy luận ghép chữ [Tử; 子] như trên (ở đây là "Thuỷ Hoàng — đệ — Tử Anh" với "Thuỷ Hoàng — đệ tử — Anh"), Lý Khai Nguyên vì thế tin rằng thân thế của Tử Anh là [đệ tử; 弟子, "con trai của em trai (cháu gọi bác)"] của Tần Thuỷ Hoàng thì hợp lý hơn.